Προκαταβολή ποινής η προφυλάκιση

Ο σταθερά μεγάλος αριθμός προφυλακισμένων γεννά εύλογα το ερώτημα γιατί αυτό συμβαίνει. «Στην Ελλάδα η προσωρινή κράτηση λειτουργεί πολλές φορές ως προκαταβολή ποινής, μολονότι το στοιχείο αυτό ασφαλώς και δεν αναφέρεται στο νόμο» εξηγεί στο MIIR ο Κώστας Κοσμάτος, καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. «Έτσι, όταν πρόκειται για ένα σοβαρό έγκλημα, η βαρύτητα της πράξης, μολονότι ο νομοθέτης λέει πως μόνο αυτή δεν αρκεί, τις περισσότερες φορές αποτελεί το κρίσιμο και πολλές φορές αποφασιστικό κριτήριο που χρησιμοποιείται για την επιβολή προσωρινής κράτησης».

Η χειρότερη επίδοση της δεκαετίας σημειώθηκε τη διετία 2012-2013, με το 34% και 34,6% αντίστοιχα των φυλακισμένων όλης της χώρας να είναι σε καθεστώς προσωρινής κράτησης. Ο μέσος όρος των προφυλακισμένων τη δεκαετία 2010-2020 άγγιξε στην Ελλάδα το 30%.

Στη χρήση του μέτρου της προφυλάκισης ως «προκαταβολή ποινής» αναφέρεται και ο καθηγητής Σωφρονιστικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Θράκης, Νικόλαος Κουλούρης, «καθώς γίνεται μια εκτίμηση από εισαγγελείς και ανακριτές, που βασίζονται, κατά τον νόμο, στην ύπαρξη ισχυρών, “σοβαρών” ενδείξεων, ότι την πράξη για την οποία κατηγορείται κάποιος την έχει τελέσει και είναι ένοχος γι’ αυτήν. Πρόκειται για μια προδικαστική κρίση περί ενοχής, που μπορεί να προκαταλαμβάνει και τους δικαστές. Οι τελευταίοι βλέπουν ποιο κατηγορούμενο πρόσωπο έρχεται στη δίκη ελεύθερο ή με περιοριστικούς όρους, ή αν μετάγεται ως προσωρινά κρατούμενος/-η από τη φυλακή. Όταν συμβαίνει αυτό, δύσκολα περνάει απαρατήρητο, ακριβώς λόγω και των προϋποθέσεων που προβλέπονται στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για την προσωρινή κράτηση. Προϋποθέσεων που, εκτός από την πιθανολόγηση της ενοχής, αφορούν και την κοινωνική και ποινική κατάσταση των κατηγορουμένων, δηλαδή την έλλειψη γνωστής διαμονής, το ποινικό ιστορικό τους, την επικινδυνότητά τους για τέλεση άλλων αξιόποινων πράξεων και γενικά ό,τι κρίνεται από τους λειτουργούς της δικαιοσύνης πως δείχνει διάθεση αποφυγής της απονομής της και προηγούμενες δικαστικές εμπλοκές».

Η προφυλάκιση είναι ένα από τα τρία περιοριστικά μέτρα που δύναται να αποφασίσουν οι δικαστικές αρχές για έναν κατηγορούμενο εν όψει της δίκης. Τα άλλα δύο είναι οι γνωστοί περιοριστικοί όροι (πχ, παρουσία στο τμήμα 1 φορά το μήνα, απαγόρευση εξόδου από τη χώρα, κτλ) και ο κατ’ οίκον περιορισμός με μέσα ηλεκτρονικής επιτήρησης, το περίφημο βραχιολάκι. Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις όμως μπορούν να αποφασίζουν οι δικαστές το μέτρο της προφυλάκισης;

Σύμφωνα με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, η προσωρινή κράτηση μπορεί να επιβληθεί στην περίπτωση κακουργήματος, όταν για τον κατηγορούμενο υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ενοχής, με σκοπό να αποτραπεί η τέλεση νέων εγκλημάτων ή η φυγοδικία. Η προσωρινή κράτηση επιβάλλεται εφόσον αιτιολογημένα κριθεί ότι δεν επαρκούν οι περιοριστικοί όροι ή ο κατ’ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση (βραχιολάκι), και ο κατηγορούμενος δεν έχει γνωστή διαμονή ή έχει κάνει προπαρασκευαστικές ενέργειες διαφυγής.

Το ανώτερο όριο διάρκειας προφυλάκισης για το ίδιο έγκλημα είναι ένα έτος, και «σε εντελώς εξαιρετικές περιστάσεις», όπως περιγράφει ο ΚΠΔ, μπορεί να παραταθεί κατά ένα ακόμη εξάμηνο και εφόσον πρόκειται για κατηγορία που επισείει ισόβια κάθειρξη ή ανώτατο όριο ποινής τα 15 χρόνια. Όμως, ακόμη και το 18μήνο ανώτατο όριο προφυλάκισης (και συνταγματικά κατοχυρωμένο) μπορεί να «σπάσει» και να επεκταθεί κατ’ ένα ακόμη έτος, εφόσον ασκηθεί νέα ποινική δίωξη για άλλη πράξη μέσα στους τρεις τελευταίους μήνες πριν από την πάροδο του 18μηνου.

Οι προϋποθέσεις του νόμου ή η απαξία της πράξης δεν είναι τα μόνα που καθοδηγούν τη δικαστική κρίση. Η απόφαση μιας προφυλάκισης υπογραμμίζει ο Κοσμάτος «συνδέεται ακόμη και με τη θεατότητα μιας υπόθεσης, δηλαδή την προβολή της υπόθεσης από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και την απήχησή της στην κοινή γνώμη. Νομίζω ότι πάντα  η πίεση του κοινού είναι σε θέση να επηρεάζει ως ένα βαθμό τη σχετική κρίση».  

Από την άλλη, πολλές φορές τα δικαστικά όργανα, τονίζει ο Κουλούρης, «έχοντας μια γενικότερη εικόνα του τι σημαίνει επικίνδυνος εγκληματίας, έχουν μια δυσμενή διακριτική μεταχείριση σε βάρος ανθρώπων που ανήκουν σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Υπάρχουν δηλαδή κάποιοι εξωνομικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη δικαστική κρίση. Αν π.χ. το κατηγορούμενο πρόσωπο είναι αλλοδαπός/ή και μάλιστα μετανάστης/-ρια, χρήστης/-ρια εξαρτησιογόνων ουσιών που εμπλέκεται και στη διακίνησή τους δρώντας στον δρόμο, η κρίση περί ανεπάρκειας άλλων, πιο ήπιων περιοριστικών μέτρων, για την εξασφάλιση της παρουσίας του/της στη δίκη, που οδηγεί στην επιβολή προσωρινής κράτησης, διαμορφώνεται πιο εύκολα σε σύγκριση με ένα ημεδαπό, ευκατάστατο πρόσωπο που κατηγορείται για ένα οικονομικό έγκλημα. Οι λειτουργοί της δικαιοσύνης θα υποστηρίξουν ότι στην πρώτη κατηγορία περιπτώσεων είναι υπαρκτός και μεγαλύτερος ο κίνδυνος φυγής, ωστόσο, η εγκληματολογική ανάγνωση λέει ότι ορισμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά των κατηγορουμένων δημιουργούν μια ασυνείδητη προκατάληψη που αποτυπώνεται και στις κρίσεις τους περί της επιβολής ή μη προσωρινής κράτησης».

Τα δεδομένα της έκθεσης του Συμβουλίου επιβεβαιώνουν πλήρως τον Κουλούρη. Σύμφωνα με αυτά, σε σύνολο 2662 προφυλακισμένων το 2021, οι αλλοδαποί κρατούμενοι ανέρχονται σε 1718 και οι ημεδαποί σε  944. Ποσοστό δηλαδή 64,5% των προφυλακισμένων είναι αλλοδαποί.

«Πρόκειται για την αποτύπωση σε αριθμούς της εγκληματοποίησης της φτώχειας και της μετανάστευσης» σχολιάζει ο πολύπειρος δικηγόρος και πρώην μέλος του ΔΣ του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Κώστας Παπαδάκης, προσθέτοντας, ότι «οι ξενοφοβικές προκαταλήψεις συμβάλλουν στη δυσμενέστερη διακριτική μεταχείριση του πληθυσμού των αλλοδαπών και τους οδηγούν αβλεπεί σε προσωρινή κράτηση. Οι άνθρωποι αυτοί συχνά αντιμετωπίζονται ως πολίτες γ’ κατηγορίας, εξωθούνται σε απολογίες στην ανάκριση και σε δίκη χωρίς να καταλαβαίνουν πολλά-πολλά από τις δικογραφίες, με έναν μεταφραστή μάλιστα ο οποίος πολλές φορές μεταφράζει όχι στη μητρική τους, αλλά σε μια ενδιάμεση, στα αγγλικά».

Πάνω από έναν χρόνο φυλακή μέχρι να διεξαχθεί η δίκη

Υπάρχει ωστόσο ένα ακόμη αξιομνημόνευτο στοιχείο που όχι μόνο διαφοροποιεί επί τα χείρω τη χώρα μας σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά φανερώνει περαιτέρω πόσο ριζωμένο ως καθεστώς προκαταβολικής τιμωρίας είναι το μέτρο της προφυλάκισης στο ελληνικό ποινικό σύστημα. Σύμφωνα με την ανάλυση των δεδομένων της έκθεσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Ελλάδα εμφανίζει μέση διάρκεια προσωρινής κράτησης τους 13,2 μήνες, όταν η αντίστοιχη μέση διάρκεια στην Ευρώπη (european median) είναι 4,5 μήνες. Μεταξύ μάλιστα των χωρών της ΕΕ για τις οποίες είναι διαθέσιμο το στοιχείο, η Ελλάδα έρχεται πρώτη και ακολουθούν η Πορτογαλία με μέση διάρκεια 11,3 μήνες και η Ιταλία με 7,6 μήνες.  

Η μόνη χώρα στην Ευρώπη που ξεπερνάει την Ελλάδα (αλλά είναι εκτός ΕΕ), είναι η Σερβία με μέση διάρκεια προφυλάκισης 17,9 μήνες.

«Ο ανώτατος χρόνος που επιτρέπεται να διαρκεί η προσωρινή κράτηση σύμφωνα με το Σύνταγμα και τη δικονομική νομοθεσία, δηλαδή οι 18 μήνες, σε συνδυασμό με τη βραδύτητα απονομής της ποινικής δικαιοσύνης αποτελούν ένα πλαίσιο που διευκολύνει τον παρατεταμένο χρόνο παραμονής στη φυλακή μέχρι να διεξαχθεί η δίκη, σε καθεστώς υποδικίας», εξηγεί ο Κουλούρης για τα ευρήματα της έκθεσης. 

Το ίδιο αναφέρει και ο Κοσμάτος υπογραμμίζοντας ότι «σίγουρα έχει σχέση με τον αργό χρόνο απονομής της ποινικής δικαιοσύνης, και στις πολυπρόσωπες δίκες αυτό είναι ακόμη πιο δύσκολο». Ωστόσο, το θέμα σχετίζεται και με όλο τον ανακριτικό μηχανισμό και τις υποδομές που παρέχονται τόσο υλικά, όσο και σε ανθρώπινο (εξειδικευμένο επιστημονικό) προσωπικό. Για παράδειγμα, σημειώνει, «για να μεταφραστεί ένα έγγραφο της δικογραφίας, πρέπει να σταλεί στο υπ. Εξωτερικών και αυτό μπορεί να πάρει από 2 έως και 6 μήνες. Ή στις υποθέσεις με οικονομικά, τραπεζικά κλπ, στοιχεία θα οριστεί πραγματογνώμονας από τον πίνακα και θα υποβάλλει την έκθεσή του μετά την πάροδο μηνών, κλπ.  Η ανακριτική διαδικασία δεν είναι μόνο οι καταθέσεις των μαρτύρων και των κατηγορούμενων. Υπάρχει μια σειρά ενεργειών και ανακριτικών πράξεων, που έχουν σχέση με εργαστήρια, ιατροδικαστές, πραγματογνώμονες, δηλαδή με υπηρεσίες που δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία των δικαστηρίων».

Την ίδια στιγμή, η κατάχρηση του μέτρου και η μεγάλη παραμονή στη φυλακή πριν από τη δίκη, όπως είναι εύλογο, έχουν και έναν παράπλευρο αντίκτυπο στο χρόνιο πρόβλημα υπερπληθυσμού των ελληνικών φυλακών, επιτείνοντας τις συνθήκες συνωστισμού. Αυτές δεν αμβλύνθηκαν ούτε την περίοδο της Covid-19, καθώς το ελληνικό κράτος -σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες- δεν προχώρησε σε κανένα μέτρο αποσυμφόρησης, όπως απέδειξε η έρευνα του MIIR σε συνεργασία με το iMEdD για τη διάδοση της Covid-19 στις ελληνικές φυλακές. Αντίθετα, μάλιστα, αυξήθηκε ο πληθυσμός των φυλακών την ίδια περίοδο καταγράφοντας το 2021 αύξηση 3,6% σε σχέση με το 2020.  Την ίδια στιγμή, η πληρότητα με βάση τη συγκριτική ανάλυση πραγματικού πληθυσμού κρατουμένων και θέσεων σε κάθε ίδρυμα, ξεπέρασε το 111%, εμφανίζοντας υπερπληθυσμό με 111,4 κρατούμενους ανά 100 θέσεις, επίδοση που είναι η δεύτερη χειρότερη στην ΕΕ μετά τη Ρουμανία.

Προφυλακισμένος επτά μήνες για επεισόδια σε διαδήλωση παρότι την ίδια ώρα έπαιζε μπάσκετ

Τα κριτήρια βάσει των οποίων συχνά εισαγγελείς και ανακριτές επιλέγουν για να προχωρήσουν σε προσωρινή κράτηση ή μη, προκαλούν κατά διαστήματα το δημόσιο αίσθημα, όχι μόνο για την επιλεκτικότητα που αυτά παρουσιάζουν, αλλά και για την άδικη μεταχείριση που μπορεί να επιφέρουν σε κατηγορούμενους, οι οποίοι αποδεικνύονται αθώοι, ωστόσο, έχουν υποστεί τη στέρηση της ελευθερίας τους και πολλαπλές άλλες συνέπειες.

Εμβληματικό πρόσφατο παράδειγμα συνιστά η άδικη προφυλάκιση για 7 ολόκληρους μήνες του 30χρονου Αλέξανδρου Μ. (σ.σ. αποκαλούμενου στα ΜΜΕ και ως «Ινδιάνου») μετά από τη μαζική διαδήλωση τον Μάρτιο του 2021 στη Νέα Σμύρνη ενάντια στην αστυνομική βία. Η πορεία περιλάμβανε εκτεταμένες συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομικών δυνάμεων, κατά τη διάρκεια των οποίων ένας εποχούμενος αστυνομικός δέχθηκε επίθεση, η οποία καταγράφηκε από τις κάμερες. Το ίδιο βράδυ ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης προέβη σε διάγγελμα για τον τραυματισμό του αστυνομικού (όχι όμως και για τις καταγεγραμμένες βιαιότητες των αστυνομικών υπαλλήλων). Τρεις ημέρες αργότερα συνελήφθη έξω από την εργασία του ο Αλέξανδρος Μ.

«Ο Αλέξανδρος ήταν ο ορισμός του εξιλαστήριου θύματος προκειμένου να φανεί στην κοινή γνώμη ότι βρέθηκε ο ένοχος», μας λέει ο συνήγορός του, Παύλος Σαράκης. Την ημέρα και την ώρα που υποτίθεται ότι βιαιοπραγούσε κατά του εποχούμενου αστυνομικού, ο ίδιος έπαιζε μπάσκετ σε γειτονιά της Ελευσίνας, μια περιοχή 35 λεπτά (χωρίς κίνηση) με το αυτοκίνητο από το σημείο των συγκρούσεων. Το γεγονός  αποδείχθηκε και με βιντεοσκοπικό υλικό που ήταν από την πρώτη στιγμή σε γνώση των ανακριτικών αρχών. Παρόλα αυτά, χρειάστηκε να περάσουν 7 μήνες με στέρηση της ελευθερίας του μέχρι να αποφυλακιστεί, και 14 μήνες μέχρι να απαλλαγεί εντελώς με βούλευμα του Δικαστικού Συμβουλίου Αθηνών.

«Ο Αλέξανδρος, ένας άνθρωπος εξαιρετικά χαμηλών τόνων, ταλαιπωρήθηκε σωματικά και ψυχολογικά αφάνταστα» εξηγεί στο MIIR ο Σαράκης, αφήνοντας αιχμές για πολιτική σκοπιμότητα από την πλευρά της κυβέρνησης και του υπ. Προστασίας του Πολίτη, αλλά και προς τις δικαστικές αρχές ότι οι τελευταίες αποφάσισαν την προφυλάκιση «διότι από την άλλη πλευρά το φερόμενο θύμα ήταν αστυνομικός».

Ένας στους πέντε κρατούμενους σε προληπτική κράτηση στην Ευρώπη

Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων, μέλος του οποίου είναι και το MIIR, για το θέμα της προφυλάκισης ή προληπτικής κράτησης (pretrial detention) σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ένας στους πέντε κρατούμενους στις ευρωπαϊκές φυλακές βρίσκεται σε αυτό το καθεστώς. Συνολικά 100.000 προφυλακισμένοι βρίσκονταν στα κελιά των ευρωπαϊκών φυλακών το 2021, με τον διάμεσο αριθμό προφυλακισμένων στην Ευρώπη (european median) να είναι στο 21,6%.

Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε μεθοδολογικά η γενική κατηγορία της έκθεσης του SPACE I «Κρατούμενοι που δεν εκτίουν τελική ποινή», καθώς στην πλειοψηφία των χωρών το νομικό καθεστώς είναι το ίδιο και αρκετές χώρες δεν επιμερίζουν τα δεδομένα τους μεταξύ όλων των κατηγοριών. Για παράδειγμα, η Ελλάδα και η Αυστρία ταυτίζουν τους υπόδικους με την κατηγορία αυτή, ενώ αντίθετα, η Γαλλία  συγκαταλέγει μεν τους υπόδικους, αλλά συμπεριλαμβάνει και ανθρώπους που περιμένουν την έφεση τους όντες φυλακισμένοι, αν και αποτελουν ισχνή μειοψηφία (7%).  

Αναλυτικά, ο αριθμός και τα ποσοστά των κρατούμενων σε καθεστώς προληπτικής κράτησης, ανά κράτος μέλος της ΕΕ, παρατίθεται στον παρακάτω χάρτη, που δημιουργήθηκε από την συνεργαζόμενη με το MIIR ισπανική δημοσιογραφική ομάδα CIVIO στα πλαίσια του EDJNET. 

Τα ανώτατα επιτρεπόμενα νομικά όρια προφυλάκισης ποικίλουν μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να εξαχθούν ομογενοποιημένα συμπεράσματα. Ένας κοινός κανόνας, που θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, είναι ότι ένα άτομο που βρίσκεται σε προληπτική κράτηση έχει το δικαίωμα «να δικαστεί εντός εύλογου χρόνου ή να αφεθεί ελεύθερος». Το πρόβλημα είναι ότι ο «εύλογος χρόνος» είναι σχετικός.

Με διαφορετικά συστήματα ποινικής αξιολόγησης, επεκτάσεων και παρατάσεων επί των επιτρεπόμενων ορίων, καθώς και παραλλαγές ανάλογα με το χρόνο του εγκλήματος, ο μέγιστος χρόνος που μπορεί να περάσει ένας κατηγορούμενος προφυλακισμένος (και μερικές φορές ισχύει μόνο για συγκεκριμένα εγκλήματα), είναι έξι μήνες στη Γερμανία και την Κροατία, ένα έτος στην Ιταλία, 18 μήνες στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία και από ένα ως τέσσερα χρόνια στην Ουγγαρία, την Ισπανία και τη Γαλλία, ανάλογα με τη βαρύτητα της κατηγορίας.

Στον έλεγχο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου η προφυλάκιση και διαπόμπευση 27 οροθετικών γυναικών

Aς γυρίσουμε όμως το ρολόι πίσω στον Μάιο του 2012. Είναι το έτος κατά το οποίο η ελληνική αστυνομία, μετά από εντολή των υπουργείων Προστασίας του Πολίτη και Υγείας, προχωρεί σε ένα πογκρόμ συλλήψεων οροθετικών γυναικών στο κέντρο της Αθήνας με την επίκληση λόγων δημοσίας ασφάλειας και υγείας. Εκατοντάδες γυναίκες προσαγάγονται και υποβάλλονται σε εξαναγκαστική ιατρική εξέταση για HIV, 27 εξ αυτών προφυλακίζονται με την κατηγορία της σκοπούμενης βαριάς σωματικής βλάβης γιατί -υποτίθεται- ως εκδιδόμενες διέσπειραν ενσυνείδητα τον ιό, παρότι δεν γνώριζαν  την οροθετικότητά τους, ενώ παράλληλα διαπομπεύονται με δημοσιοποίηση των στοιχείων και των φωτογραφιών τους.

Ακολουθούν και άλλες συλλήψεις, οι οποίες, ωστόσο, δεν οδηγούν στη δημοσιοποίηση των στοιχείων τους, μετά από τη διεθνή κατακραυγή αλλά και την αντίδραση πλήθους ελληνικών φορέων και οργανώσεων. Τα επόμενα χρόνια οι γυναίκες αθωώνονται, ωστόσο στο μεταξύ αρκετές έχουν περάσει ως και 11 μήνες προφυλακισμένες, ενώ τα στοιχεία και οι φωτογραφίες τους, παρότι «κατέβηκαν» από την επίσημη ιστοσελίδα της αστυνομίας, κυκλοφορούν στο διαδίκτυο μέχρι σήμερα. Σημειωτέον ότι μία γυναίκα αυτοκτόνησε, μετά την αθώωσή της, και άλλες έξι έχασαν τη ζωή τους για λόγους που σχετίζονται με την κακουχία, την επισφαλή υγεία τους και την απουσία υποστηρικτικού πλαισίου. 

«Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι είναι αυθαίρετο να συνδέσουμε τον θάνατο των γυναικών με το πογκρόμ και τις προφυλακίσεις, ωστόσο, οι ευάλωτες αυτές γυναίκες δεν έλαβαν καμία υποστήριξη από το κράτος ούτε βέβαια αποκατάσταση ή επανόρθωση για όσα υπέφεραν εξαιτίας ενεργειών κρατικών υπαλλήλων και λειτουργών και τις στιγμάτισαν για πάντα», μας λέει η δικηγόρος Ελένη Σπαθανά, που υπερασπίστηκε μαζί με άλλους δικηγόρους από την Ομάδα Δικηγόρων για τα Δικαιώματα Προσφύγων και Μεταναστών αρκετές από τις γυναίκες αυτές. «Αντίθετα, οι γυναίκες αυτές φυλακίστηκαν, διαπομπεύθηκαν, στιγματίστηκαν δια βίου αλλά και μετά θάνατον, και χρησιμοποιήθηκαν σε μια ξεκάθαρη επιχείρηση πολιτικής σκοπιμότητας λίγο πριν από τις εκλογές του 2012. Με πρόταγμα το δόγμα της δημόσιας τάξης και ασφάλειας και την συμπερίληψη σε αυτό και της “προάσπισης της δημόσιας υγείας”, οι τότε ηγεσίες των Υπουργείων Υγείας και Προστασίας του Πολίτη επιδόθηκαν σε  ένα κυνήγι μαγισσών, με  δηλώσεις αρχικά του υπουργού Υγείας Λοβέρδου για “υγειονομικές βόμβες σε περιοχές της Αθήνας”, για “μετανάστες που διασπείρουν λοιμώδη νοσήματα” κλπ. και την έκδοση της κατάπτυστης Υγειονομικής Διάταξης, η οποία εξανάγκαζε μεταξύ άλλων, σε ιατρική εξέταση και νοσηλεία σε ειδικούς χώρους, επεμβαίνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο στην ιδιωτικότητα του προσώπου και παρεμβαίνοντας με τρόπο παράνομο σε χώρους διαβίωσης».

Η Σπαθανά, αναγνωρίζει ακόμη «τεράστιες ευθύνες στις ανακριτικές και εισαγγελικές αρχές, οι οποίες συνυπέγραψαν αυτό το σαθρό κατηγορητήριο στέλνοντας τες στη φυλακή». 

Με τη συνδρομή της Ομάδας Δικηγόρων έχουν κατατεθεί προσφυγές από 13 οροθετικές γυναίκες στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβιάσεις του άρθρου 3 για υποβολή σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, για την παράνομη στέρηση ελευθερίας και τις συνθήκες κράτησης, για την εξαναγκαστική εξέταση HIV, καθώς και για τη διαπόμπευση που συνδέεται με το άρθρο 8 και την προσβολή της σφαίρας της προσωπικής και οικογενειακής ζωής. Έχει, δε, ζητηθεί από τους δικηγόρους, προσθέτει η Σπαθανά «να επιληφθεί το Δικαστήριο και να περιληφθούν στις καταδικαστικές αποφάσεις και οι θανούσες, όπως, έχει πράξει το Δικαστήριο σε εξαιρετικές, αντίστοιχες  περιπτώσεις παραβιάσεων δικαιωμάτων του ανθρώπου που έχουν σημαντικές, ευρύτερες συνέπειες για ομάδες πληθυσμού και έχουν απασχολήσει την κοινωνία και την κοινή γνώμη». 

Η απόφαση του  ΕΔΔΑ επί των προσφυγών αναμένεται.  

Πέρα από την προσφυγή στα ευρωπαϊκά δικαστήρια, η νομοθεσία στην Ελλάδα προβλέπει δικαίωμα αποζημίωσης για όσους έχουν αδίκως φυλακιστεί. Σύμφωνα με τον ΚΠΔ το ποσό αυτό μπορεί να κυμαίνεται από 20 ως 50 ευρώ για κάθε ημέρα φυλάκισης, ανάλογα με την οικονομική κατάσταση του αιτούντος θύματος.   

«Τα ποσά που προβλέπει ο κώδικας είναι πενιχρά», σχολιάζει ο Κώστας Παπαδάκης. «Πολύ περισσότερο είναι ντροπή να ζητούν φορολογικές δηλώσεις και να εξαρτούν το ύψος της αποζημίωσης με την οικονομική κατάσταση του θύματος, με το αν δηλαδή, σε περίπτωση που ήταν ελεύθερος, θα δούλευε ή όχι. Λες και η παραμονή στη φυλακή από μόνη της δεν είναι ζημία προς αποκατάσταση», προσθέτει δηκτικά. 

«Και προφανώς δεν υπάρχει άνθρωπος που θα το θεωρούσε ανάλογο αντάλλαγμα απέναντι στην άδικη στέρηση της ελευθερίας του». 

This article is part of the European Data Journalism Network, a group of independent media organisations producing data-driven coverage of European topics. It is published under a CC BY-SA 4.0 license.

Copyright: MIIR